TANA VA RUH MUOMMOSI: TIBBIYOTDA DUALIZM G’OYASIGA ZAMONAVIY YONDASHUV
PDF

Keywords

dualizm, monizm, biopsixososial model, psixosomatika, nevrobiologiya, integrativ tibbiyot.

Abstract

Tana va ruh muammosi: tibbiyotda dualizm gʻoyasiga zamonaviy yondashuv” mavzusidagi ushbu maqola tana (jismoniy) va ruh (psixik/maʼnaviy) o‘rtasidagi munosabatni tibbiy va falsafiy nuqtai nazardan tahlil qiladi. Kirishda dualizm va monizm tushunchalarining tarixiy ildizlari — Platon, Dekart va keyingi falsafiy anʼanalar qisqacha yoritiladi. Asosiy qismda tibbiyot olamidagi amaliy yondashuvlar: psixosomatik kasalliklar, biopsixososial model, nevrobiologiya va ongning neyrofiziologik asoslari keltiriladi.

Shuningdek, ruhiy va jismoniy sog‘liqni integratsiyalashgan davolash yondashuvlari (psixoterapiya, farmakoterapiya, integrativ tibbiyot) misollar bilan ko‘rib chiqiladi. Maqola zamonaviy tadqiqotlar va klinik amaliyotlar orqali dualizm g‘oyasining chegaralari va uning tibbiyotdagi amaliy oqibatlarini muhokama qiladi, hamda insonni yakka elementlar emas, balki birlik sifatida qarash zarurligini taʼkidlaydi. Xulosa qismida falsafa va tibbiyotning sintezi sog‘liqni tushunish va davolashni boyitishi mumkinligi ifodalanadi.

PDF

References

Plato. Phaedo (transl. Gallop). Oxford University Press. https://global.oup.com

Descartes, R. (1641). Meditations on First Philosophy. https://www.earlymoderntexts.com/assets/pdfs/descartes1641.pdf

Engel, G. L. (1977). The Need for a New Medical Model: A Challenge for Biomedicine. Science, 196(4286), 129–136. https://doi.org/10.1126/science.847460

Damasio, A. R. (1994). Descartes' Error: Emotion, Reason, and the Human Brain. G.P. Putnam’s Sons. https://www.penguinrandomhouse.com/books/283898/descartes-error-by-antonio-r-damasio/

Wu, W. (2018). The Neuroscience of Consciousness. Stanford Encyclopedia of Philosophy. https://plato.stanford.edu/entries/consciousness-neuroscience/

Kusnanto, H. et al. (2018). Biopsychosocial Model of Illnesses in Primary Care. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5843983/

Bolton, D. (2023). A Revitalized Biopsychosocial Model: Core Theory and Research. https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fpsyt.2023.1009847/full

NCCIH / NIH. (2022). Complementary, Alternative, or Integrative Health: What’s In a Name. https://www.nccih.nih.gov/health/complementary-alternative-or-integrative-health-whats-in-a-name