Keywords
Abstract
Ushbu ilmiy maqolada baxshichilik san’atida ayol ijrochilarning shakllanishi, tarixiy rivoji va epik jarayondagi o‘rni tahlil etiladi. Tadqiqot qadimiy manbalardagi ayol epik ijrochilarga oid ma’lumotlarni, XX asr etnografik yozuvlarini hamda zamonaviy folklor jarayonlarini qamrab oladi. Ayol baxshilarning doston aytish maktablaridagi mavqei, ijodiy uslubi, marosimlar va og‘zaki ijoddagi rollari ilmiy yondashuvlar asosida yoritiladi. Olingan natijalar ayollar faoliyati tarixiy jarayonlarda unchalik yorqin qayd etilmagan bo‘lsa-da, ular dostonchilikning rivojida sezilarli o‘rin tutganini ko‘rsatadi. Maqola gender madaniyati nuqtayi nazaridan baxshichilikni o‘rganishga imkon yaratib, an’anaviy “erkaklar san’ati” sifatida qaralgan epik ijrochilik makonini kengroq talqin qiladi. Bugungi kunda ayol baxshilar faoliyatining faollashuvi, ijodiy yondashuvlarning xilma-xilligi va an’anaviy epik merosni davom ettirishdagi o‘rni alohida ilmiy e’tiborni talab qiladi.
Ushbu maqola mazkur yo‘nalishda olib borilayotgan ilmiy yondashuvlarni umumlashtiradi va ayol baxshilar merosining madaniy ahamiyatini yoritadi.
References
Zarifov, Hodi. O‘zbek xalq og‘zaki ijodi. Toshkent: Fan, 1981.
Sodiqov, Fozil. Dostonchilik san’ati va baxshichilik maktablari. Toshkent: Yozuvchi, 1990.
Gulomov, Ya. O‘zbek folklorining janrlari. Toshkent: Universitet, 2005.
Alaviya, M. Epik an’analar va ijrochilik san’ati. Samarqand: SamDU nashriyoti, 2012.
Rasulov, A. O‘zbek dostonchilik maktablari tarixi. Toshkent: Akademnashr, 2014.
Qodirov, Sh. O‘zbek baxshichilik san’ati: an’ana va zamonaviy jarayonlar. Buxoro: BDU nashriyoti, 2019.
To‘xliyev, B. Xalq og‘zaki ijodi. Toshkent: O‘zbekiston, 2001.
Madrahimova, Z. “O‘zbek folklorida ayollar ijodkorligi va gender masalalari.” Folklorshunoslik jurnalining 3-soni, 2018.
Qosimova, N. Gender va madaniyat: an’anaviy ijodda ayollar o‘rni. Toshkent: Ma’naviyat, 2020.
O‘zR FA Folklor instituti ekspeditsiya yozuvlari. – Arxiv materiallari, 1980–2022 yillar.
Sobirova, M. “Dostonchilikda ayol obrazi va ayol ijrochilarning talqini.” O‘zbek tili va adabiyoti, 2021, №5.
Saparov, R. O‘zbek epik merosi va baxshilar avlodi. Termiz: TerDU nashriyoti, 2017.
Karimova, D. “Ayol baxshilar ijodining zamonaviy tendensiyalari.” Madaniyat va san’at, 2022, №4.
Holmirzayeva, F. Marosim qo‘shiqlari va ayollar folklori. Qarshi: QXDU nashriyoti, 2016.
Yo‘ldosheva, L. “O‘zbek xalq og‘zaki ijodida ayolning o‘rni: tarix va zamoniyat.” Sharq yulduzi, 2020, №6.