SUN’IY INTELLEKT VA AXLOQIY MA’SULIYAT: INSONIY ONGNING YANGI BOSQICHI

Abstract

Ushbu ilmiy ishda sun’iy intellekt (SI) tizimlarining rivojlanishi natijasida yuzaga kelayotgan axloqiy mas’uliyat, inson ongining transformatsiyasi va texnologik qarorlarning ijtimoiy oqibatlari tahlil qilinadi. Zamonaviy ilm-fan va texnologiyalar kesishmasida paydo bo‘lgan SI inson tafakkuri, qaror qabul qilish jarayoni hamda axloqiy baholash mezonlariga sezilarli ta’sir ko‘rsatmoqda. Tadqiqot SI faoliyatining insoniyat qadriyatlari, huquqiy me’yorlar va ijtimoiy adolat tamoyillari bilan uyg‘unligini ta’minlash muammosiga bag‘ishlanadi. Tadqiqotning maqsadi — sun’iy intellekt tizimlarida axloqiy mas’uliyatning mazmuni, subyektlari va chegaralarini aniqlash, shuningdek, mas’uliyatni inson va texnologiya o‘rtasida taqsimlashning nazariy hamda amaliy asoslarini ishlab chiqishdir. Ishda analitik, konseptual va komparativ metodlar qo‘llanilib, xalqaro tajribalar, etika kodekslari, SI siyosatlari hamda axloqiy nazariyalar asosida tizimli tahlil olib borilgan.

Tadqiqot natijalari SI tizimlarining mustaqil qaror qabul qilish imkoniyati ortib borishi bilan insoniy mas’uliyatning qayta taqsimlanishi zarurligini ko‘rsatadi. Axloqiy mas’uliyat endilikda faqat insoniy subyektga emas, balki texnologik tizimning yaratuvchisi, foydalanuvchisi va regulyatori o‘rtasida taqsimlanishi lozim. Shu bilan birga, adolat, shaffoflik, ishonchlilik va hisobdorlik prinsiplariga asoslangan axloqiy boshqaruv tizimlarini ishlab chiqish taklif etiladi.

Tadqiqotning ilmiy yangiligi — insoniy ongning yangi bosqichida sun’iy intellektning axloqiy o‘zini tutish qobiliyatini baholash va mas’uliyatning ko‘p darajali modelini ishlab chiqishdadir. Ishning amaliy ahamiyati esa SI bilan bog‘liq siyosiy, huquqiy va ijtimoiy qarorlarni shakllantirishda etik asos yaratish, shuningdek, inson va mashina o‘rtasidagi munosabatlarni barqaror va xavfsiz yo‘nalishda rivojlantirishga xizmat qilishidadir.